Vredestempel 1648

Verscholen achter een eeuwenoude treurbeuk in de tuin van het Prinsenhof in Haarlem staat een gebouwtje van circa 4 x 10 meter met een open voorgevel waarin vier zuilen. Op een aantal architecten en historici, zoals Wim Cerutti met zijn in 2001 gepubliceerde standaard werk over het Stadhuis van Haarlem en het architectuur-historisch duo van Architext met hun Cahier na wisten tot voor kort het grote publiek maar ook de (oud-)leerlingen van het belendende Stedelijk Gymnasium eigenlijk niet wat het was. Zoals bovenstaande illustratie laat zien maakte het gebouwtje een tijd lang deel uit van een voor medische doeleinden ingerichte kruidentuin, de zgn. Hortus Medicus. Niet eens zo lang geleden werd het door leerlingen van het hetzelfde Stedelijk Gymnasium als fietsenstalling gebruikt.

Wat in de volksmond het “Tempeltje” heette kreeg een jaar of wat geleden opnieuw aandacht van een oud-leerling die bij het doorbladeren van een boek over de restauratie van Huis Ten Bosch twee afbeeldingen aantrof van “ordonnantiën” die Jacob van Campen, de coördinator van de schilderingen in het paleis (en architect van het Paleis op de Dam) zou hebben gemaakt voor “de Vredestempel in het Prinsenhof te Haarlem”.

Dat vroeg om opheldering. En wat bleek: het onbekende gebouwtje was in 1648 gebouwd ter viering van de Vrede van Munster, het einde van de Tachtigjarige Oorlog en het begin van de Republiek der Zeven Verenigde Provinciën als zelfstandige staat. Kennis van die voorname achtergrond was duidelijk beperkt to een kleine kring van historici en was bij het grote publiek in vergetelheid geraakt. Het “tempeltje” verdiende duidelijk méér en een bredere aandacht.

Dat mocht niet zo blijven. In 2016 werd een Burgercomité gevormd met als doel het herstel van de tempel in volle luister.

Als eerste stap werd een oplossing gezocht voor de binnenwanden van het pand. Volgens het Cahier hadden in de zeven nissen tekeningen gezeten. Fotografische reproducties daarvan, vervaardigd en gesponsord door het bedrijf Coloron uit de Waarderpolder in Haarlem, zijn door het Burgercomité in de nissen opgehangen. Voorts wees onderzoek door Bureau Archeologie uit dat de tempel gebouwd is pal op een gewelf boven de Haarlemse Beek. Deze levensader van de middeleeuwse stad liep vanuit de duinen dwars door de binnenstad om uit te monden op het Spaarne ter hoogte van de Waag.

De Gemeente Haarlem , eigenaar van het gebouw, had recent groot onderhoud laten uitvoeren maar had voor een ruimere aanpak niet de benodigde fondsen. Het Burgercomité ontwikkelde, met ruimhartige medewerking van ambtenaren van de Gemeente, een plan om tempel, tuin en beekgewelf tot nieuwe glorie te brengen. Een eerste voorzichtige schatting van de Gemeente Haarlem van de kosten van een complete restauratie werd opgesteld en kwam uit op €70.000.

Het plan bestond toen uit drie onderdelen:

1. Het uitgraven van een verdiept plein voor de tempel. Het plein staat nu bijna gelijkvloers met de tempel, maar op een prent uit 1808 is te zien dat hij op de voor een Romeinse tempel gebruikelijke drie treden boven het maaiveld stond.
2. Rond het verdiepte voorplein de aanleg van een lage muur om te voorkomen dat de zijkanten afkalven en welke tevens zou kunnen fungeren als een zitplaats voor toeschouwers.
3. Tenslotte moet een nader onderzoek uitwijzen of het uitgraven en toegankelijk maken van het beekgewelf onder, voor en wellicht zelfs achter de tempel technisch mogelijk is. Indien dit het geval is wordt over de uitvoering hiervan later beslist. Dit element is dus niet in de begroting opgenomen.